SARIKAMIŞ HAREKÂTI
28 Temmuz 1914'te başlayan 1. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu,bir müddet tarafsız kalmıştır. İttihat ve Terakkiciler'le başkumandan vekili Enver Paşa; 1878'den beri Rus işgalinde bulunan Kars, Sarıkamış, Ardahan gibi doğu illerimizin geri alınabileceği düşüncesinde idiler. Doğu Avrupa'da Ruslarla savaş halinde olan Almanlara yardım etmek, kazanılacak bir zaferle Kafkaslar ve Orta Asya'daki Türk illerinin kapısını açmak, iktidarda bulunan İttihatçılara doğru bir düşünce gibi geliyordu.
Türk bayrağı çekilip, daha sonra Yavuz ve Midilli adını alacak iki Alman savaş gemisi, Karadeniz'deki Rus limanlarını bombalayınca Rusya,30 Ekim 1914'te Osmanlıya savaş ilan etti. Rus Kafkas Ordusu, Ağrı sınırı üzerinden Pasinler'e kadar ilerledi. Bu saldırı, Köprüköy'de durduruldu. Üçüncü Ordumuz,3-9 Kasım 1914'te Köprüköy Meydan Muharebesi'nde Rus ordusunu yendi. Köprüköy Nazırı Enver Paşa, Alman kurmay ve generalleriyle Erzurum'a geldi. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa'nın, bu mevsimde harekât yapılamayacağı, taarruzun bahara bırakılması tavsiyesinde bulunmasına rağmen Enver Paşa,onu görevden almış, Üçüncü Ordu Komutanlığı vazifesini kendi üzerine alarak 18 Aralık 1914'te kıtalara taarruz emrini vermiştir. Taarruza iştirak eden birliklerin büyük bir kısmı Arabistan'dan geri çekilen, Güneydoğu Anadolu'dan sevk edilen, sıcak iklime alışık olan, teçhizatları yönünden kış şartlarına uygun olmayan birliklerdi.
Üçüncü Ordu'nun üç kolordusu,24 Aralık'ta eksi 39 derece soğukta "Büyük Sarıkamış Çevirme ve Kuşatma Harekâtı"na başladı. Bazı kıtalar,24-25 Aralık gecesi Sarıkamış'a ulaşmayı başardı. Allahuekber Dağları'nı aşan Mehmetçiklerden bir kol da Selim İstasyonu'na ulaşıp, demir yolunu tahrip edince Rusya paniğe kapıldı. Müttefikleri İngiltere ve Fransa'ya günde 2-3 defa yalvarırcasına: "Telefon konuşmalarını durduran soğuk ve kış, Türk ordusunu engelleyemiyor. İkinci bir cephe açılarak Türk ordusunun ilerlemesi durdurulamaz ise zengin Bakü petrolleri, Osmanlı ? Alman ittifakının eline geçecek, Hindistan yolu onlara açık bulunacaktır." şeklindeki telsiz ve telgrafları çekiyordu.
Kış,3-4 Ocak 1915 gecesi daha da şiddetlendi. Fırtına ve yağan kar, yolları kapatıp çadırları yıktı. Ardından dondurucu soğuklar bastırınca 150 bin kişilik ordumuzun 60 bini donma, 78 bini dizanteri-tifo gibi hastalıklar neticesinde şehit oldu. Bu harekâtta Ruslar, 32 bin kayıp verdi.
Dondurucu soğuğun vahametine Rus Kafkas Ordusu Kurmay Başkan Vekili Dük Aleksandroviç Petroviç, anılarında şöyle yer verir: "İlk sırada diz çökmüş 9 kahraman... Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler ama asılamamışlar. İkinci sırada cephane taşıyanlar var, sandıkları bir avuçlamışlar ki kâinattan hırslarını almak istiyor gibiler. Öylesine kaskatı kesilmişler. Ve sağ başta Binbaşı Nihat... Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda. Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden çok evvel Allah'larına teslim olmuşlardı."
Yüce Rabbim bu vatan toprakları için canlarını hiçe sayan, bu uğurda şehadet şerbetini içen tüm şehitlerimizin ve ecdadımızın makamını cennet eylesin.
Hepsini rahmet ve minnetle anıyoruz.
